Piękne i tajemnicze- Rysie

Niewielu ludzi może pochwalić się spotkaniem z tym tajemniczym dzikim kotem. Zamieszkuje najodleglejsze zakątki lasów, jest niezwykle czujny i schodzi nam z drogi nim zdążymy zauważyć, że był w pobliżu, a na dodatek upodobał sobie nocny tryb życia. Ryś stanowi najprawdopodobniej największą zagadkę polskich lasów, ale i największy skarb!



/rys. MatMot/

Ryś euroazjatycki Lynx lynx

Lynx- z greckiego lygx  "świecący"
Ryś- od prasłowiańskiego słowa znaczącego "szybki"

90% wszystkich osobników żyje w nieprzebytych lasach Syberii, a pozostała część populacji zamieszkuje głównie półwysep Skandynawski i Karpaty. W Polsce północno-wschodniej i w polskiej części Karpat zanotowano obecność około 200 wielkich kotów. Rysie szczególnie upodobały sobie rozległe, trudno dostępne tereny leśne zarówno górskie jak i nizinne.


Lynx Lynx jest największym spośród wszystkich gatunków rysi na świecie. Jak to w naturze często bywa, tak i wśród rysi, samce są znacznie większe od samic. Waga dorosłych osobników waha się w granicach 15-25kg, jednak znane są nieliczne przypadki, których waga wynosiła nawet 30kg (!). Wzrost mierzony w barkach osiąga około 65cm, a długość ciała wynosi od 70-130cm. Nawet z daleka nie sposób pomylić tych dzikich kotów z żadnym innym gatunkiem. Charakterystyczny krępy tułów, mocna szyja, długie nogi i krótki ogon, a przede wszystkim czarne pędzelki na końcach trójkątnych uszu mogą należeć tylko do nich. W okolicy policzków zaobserwować można 3 rzędy cętek biegnących w stronę nosa, z których wyrastają wibrysy, twarde włosy czuciowe podobne do tych posiadanych przez nasze kanapowe mruczki. Inną charakterystyczną cechą jest widoczna w okolicy policzków kryza utworzona z dłuższych włosów, zwana bokobrodami.

Silnie umięśnione nogi zakończone są szerokimi łapami, co ciekawe przednie łapy rysi są pięciopalczaste, z wewnętrznym palcem umieszczonym wyżej, a tylne czteropalczaste. Głęboko zazwyczaj schowane duże i ostre pazury służą do trzymania zdobyczy i ułatwiają wspinaczkę po drzewach.   
Sierść rysi jest jedwabista i bardzo gęsta. Linieję dwukrotnie w ciągu roku, wiosną zmieniają okrywę włosową na ciemniejszą i nieco rzadszą, natomiast w wyniku linienia jesiennego zimowe futro rysi jest jaśniejsze i gęstsze, a one same nie cierpią z powodu mrozów. Rysunek i ubarwienie szaty w populacji nizinnej i górskiej są różne. U rysi nizinnych futro wydaje się być jednolite, ciemniejsze na grzbiecie stopniowo jaśnieje, aż do kremowego odcienia w okolicach brzucha. U odmiany karpackiej futro upstrzone jest wyraźnymi plamami/centkami.

Rysie poza okresem rui (okres godowy) prowadzą samotniczy tryb życia, jedynym wyjątkiem są samice prowadzące młode. Ciąża trwa u rysi około 70 dni. Samice w pierwszej połowie maja rodzą zazwyczaj dwa do trzech młodych. Kocięta po urodzeniu są ślepe, ważą zaledwie 290g. Młode po dwóch tygodniach otwierają oczy, a po miesiącu sprawnie chodzą i biegają. Mlekiem matki żywią się niecałe 3 miesiące, podczas gdy już po niespełna 2 miesiącach mogą zjadać mięso. W wieku 3 miesięcy opuszczają gniazdo i podążają za matką by usamodzielnić się po upływie kolejnych 7 miesięcy. Śmiertelność młodych jest bardzo wysoka, okres młodociany przeżywa tylko 20-50% kociąt. Dojrzałość płciową samice osiągają w drugim roku życia, a samce rok później. Najstarsze spotkane rysie żyjące na wolności dożyły wieku 17 lat, natomiast te żyjące w niewoli osiągają wiek nawet 25lat.

Rysie są drapieżnikami, ich pożywieni stanowią głównie dzikie ssaki kopytne (sarny, jelenie, czasem łosie i dziki), nie gardzą również drobnymi ssakami oraz ptactwem. Są doskonałymi myśliwymi, dzięki silnym nogą i łapom uzbrojonym w ostre pazury nie mają sobie równych. Polują zazwyczaj pojedynczo, z podchodu. W poszukiwaniu ofiary potrafią przebyć kilkanaście kilometrów. Atakując wskakują zwierzynie na grzbiet i duszą, łapiąc za gardło. Zdobycz zaciągają w bezpieczne miejsce, aby ukryć przed padlinożercami. Dziennie zjadają około 2 kg mięsa,  zatem jedno zakończone sukcesem zapewnia im pożywienie na kilka dni. 


Wielkie koty praktycznie nie posiadają naturalnych wrogów. Sporadycznie zdarzają się przypadki zaatakowania ich przez wilki, równie rzadkie są śmiertelne zranienia podczas polowań na duże ssaki np. jelenie. Głównym zagrożeniem dla wielkich kotów są ludzie. Ograniczenie i fragmentacja powierzchni leśnej, coraz większa intensywność ruchu turystycznego sprawiają, utrudniają znalezienie im spokojnej ostoi. Do znacznego zmniejszenia liczby osobników tego gatunku przyczyniły się również prowadzone dawniej polowania i kłusownictwo. Ryś jest obecnie gatunkiem chronionym wpisanym do czerwonej księgi zwierząt.

Ciekawe linki:
http://www.wwf.pl/co_robimy/gatunki_glowna/rys/poznaj_rysia/